Co to jest nauka?

Radosław Śpiewak

Zakład Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

(Sugerowany sposób cytowania: Śpiewak R: Co to jest nauka? Galen 2014; 21: art001. DOI: 10.14320/Galen.2014.vol21.art001)

Problem z definicją nauki

Problem z definicją nauki wynika z braku wspólnych cech, które byłyby zarazem:

• charakterystyczne dla wszystkich dziedzin nauki
• ograniczone wyłącznie do dziedzin nauki

Przykładowa definicja mówi, że nauka to próba zrozumienia, wyjaśnienia i przewidywania otaczającego nas świata (Okasha 2002). Jednak religie na różne sposoby próbują wyjaśniać otaczającą nas rzeczywistość, a nie są uznawane za dziedziny nauki. Także wróżbici, jasnowidze i prorocy twierdzą, że przepowiadają przyszłość, jednak mało kto uzna ich za reprezentantów nauki.

Twierdzi się niekiedy, że dziedzinę nauki można poznać po obecności w nazwie końcówki "logia". Jednak nie każda "logia" jest nauką, niektóre mogą za takie uchodzić, jednak nie wszystkie są traktowane poważnie. Wystarczy zastanowić się przez chwilę nad poniższą listą:

• Estetologia
• Dermatologia
• Kosmetologia
• Numerologia
• Astrologia
• Endermologia™
• Scjentologia†

Trzy pierwsze "logie" niewątpliwie mogą być uznane za poważne dziedziny naukowe, dwie kolejne należą do niezbyt "naukowego" obszaru ezoteryki, w końcu przedostatnia to znak handlowy, a ostatnia (wbrew pierwszemu wrażeniu, że to byłaby "nauka o nauce") to nazwa wyznania "nowego wieku". Z drugiej strony, matematyka i fizyka - niewątpliwie poważne dziedziny naukowe mają nazwy, które nie kończą się na "logia". Wobec trudności zdefiniowania nauki, w niniejszym tekście poprzestanę na próbie definicji nauk przyrodniczych.

Propozycja definicji nauk przyrodniczych

Nauki przyrodnicze zajmują się opisem, wyjaśnianiem i przewidywaniem zjawisk dostępnych ludzkim zmysłom bezpośrednio (na drodze obserwacji) lub pośrednio za pomocą urządzeń rozszerzających zakres zmysłów (np. detektory promieni UV) lub zwiększających ich czułość (np. mikroskopy optyczne). Nauki przyrodnicze zajmują się zjawiskami obiektywnymi, czyli takimi, których istnienie na podstawie przedstawionych dowodów zaakceptuje zdecydowana większość ludzi o zdrowych zmysłach. Przedmiotem sporu naukowego może natomiast być (i zwykle jest) wyjaśnienie pochodzenia i wzajemnych relacji takich zjawisk.

Piśmiennictwo

1. Okasha S. Philosophy of science. A very short introduction. Oxford University Press 2002

Pierwsza wersja tego artykułu ukazała się na (nieistniejącym już) portalu "nauka.biz.pl" w 2013 roku.

GALEN (e-ISSN 1233-7838) to najstarsze polskie czasopismo lekarskie online. Ukazuje się od 1994 roku.

Uwaga: Korzystanie z niniejszego serwisu nie stanowi konsultacji lekarskiej. Ten serwis ma charakter informacyjny skierowany do lekarzy, farmaceutów oraz innych zawodów medycznych - korzystając z niego potwierdzasz, że posiadasz uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego. Niniejszy serwis zawiera treści archiwalne, które mogą być niezgodne z aktualnym stanem wiedzy medycznej oraz stanem prawnym. Z informacji zawartych w tym serwisie korzystasz wyłącznie na własną odpowiedzialność. Każda informacja dotycząca zdrowia powinna być weryfikowana przez osoby kompetentne w niezależnych źródłach. Jeżeli podejrzewasz u siebie obecność choroby, zgłoś się niezwłocznie do lekarza.

o g ł o s z e n i a

This is an open access resource. All rights reserved to respective authors (text) and the Publisher (presentation, source code).
Unauthorized use, including by artificial intelligence (AI), is not allowed.
Document created: 6 August 2013, updated: 13 April 2025.